Κι ένα τέταρτο ιδανικού πατέρα αρκεί για δέκα ζωές - Ποιο είναι το προφίλ του σύγχρονου μπαμπά;
«Με μεγάλη χαρά διαπιστώνω καθημερινά μέσα από τη δουλειά μου ότι πολλοί νέοι πατέρες βλέπουν το ρόλο τους με μεγάλη σοβαρότητα και προσπαθούν πολύ συνειδητά να βελτιωθούν ως γονείς. Όταν ο πατέρας προσπαθεί να βελτιωθεί ως άνθρωπος και ως γονιός μέσα από την αυτογνωσία και την αυτοκριτική, κάνει ένα διπλό δώρο στο παιδί του», λέει η Ψυχολόγος-Παιδοψυχολόγος, Σοφία Ανδρεοπούλου, στο Queen.gr με αφορμή τη Γιορτή του Πατέρα.
Παραφράζοντας τον Ελύτη και το Εκ του πλησίον – «…Κι ένα τέταρτο μητέρας αρκεί για δέκα ζωές, και πάλι κάτι θα περισσέψει» – ας τολμήσουμε να πούμε πως «κι ένα τέταρτο ιδανικού πατέρα αρκεί για δέκα ζωές, και πάλι κάτι θα περισσέψει». Διότι ο πατέρας, όταν παρίσταται αληθινά και ουσιαστικά, δεν μετριέται σε ώρες αλλά σε αποτυπώματα, σε μια λέξη ενθάρρυνσης που ριζώνει για πάντα, σε μια σιωπή που ακούει, σε μια αγκαλιά που δεν κλείνει απλώς τον κύκλο της οικογένειας αλλά τον μεγαλώνει. Η Ημέρα του Πατέρα –κινητή, μα όχι ελάσσονος βαρύτητας– τιμάται στην Ελλάδα την τρίτη Κυριακή του Ιουνίου και σε άλλα μέρη του κόσμου σε διαφορετικές ημερομηνίες, όμως όπου κι αν πέφτει, οφείλει να αντηχεί τόσο δυνατά όσο και η Γιορτή της Μητέρας, αναδεικνύοντας τους δεσμούς, την καθοριστική επιρροή και -κυρίως– τη συναισθηματική κληρονομιά που αφήνουν οι άνδρες που επιλέγουν να είναι γονείς, όχι απλώς πάροχοι.
5+1 ταινίες για να γιορτάσεις κοριτσίστικα την Γιορτή του Πατέρα σήμερα
Αν ο 20ός αιώνας ζητούσε από τον πατέρα να είναι το «σιδερένιο χέρι», ο 21ος τού ζητά να γίνει το «ευέλικτο πνεύμα» –να χωρέσει ευαλωτότητα χωρίς να απαρνηθεί τη δύναμη, να προσφέρει ασφάλεια χωρίς να στερεί ελευθερία, να μάθει να αγαπά φωναχτά σε μια κοινωνία που τον έμαθε να σωπαίνει. Σήμερα, ο ιδανικός μπαμπάς ξέρει ότι το θάρρος δεν κρύβεται πίσω από την απουσία φόβου αλλά πίσω από τη διαφάνεια των συναισθημάτων του· ότι η αληθινή αυτοδυναμία είναι να ζητά βοήθεια όταν χρειάζεται· ότι η τρυφερότητα δεν αντιστρατεύεται την αποφασιστικότητα – την ολοκληρώνει. Με αφορμή τη γιορτή, συνομιλήσαμε με την Ψυχολόγο-Παιδοψυχολόγο Σοφία Ανδρεοπούλου για το προφίλ του ιδανικού πατέρα, τον σύγχρονο μπαμπά που καλείται να αντισταθεί στην κοινωνικά επιβαλλόμενη προσδοκία του «ατρόμητου» και «αυτοδύναμου», αλλά και για πολλά ακόμη που διαμορφώνουν το μονοπάτι της πατρότητας σήμερα.
Κυρία Ανδρεοπούλου, με δεδομένο ότι οι αναπαραστάσεις της αρρενωπότητας αναδιαμορφώνονται διαρκώς σε μία κοινωνία που αμφισβητεί τις σταθερές ταυτότητες, πώς ορίζεται σήμερα ο «ιδανικός πατέρας» ως συνδιαμορφωτής της ψυχοσυναισθηματικής και ηθικής ταυτότητας του παιδιού, πέρα από τα παραδοσιακά στερεότυπα ρόλων;
Πράγματι, οι αναπαραστάσεις της αρρενωπότητας και της πατρότητας έχουν μεταβληθεί πολύ ουσιαστικά τα τελευταία χρόνια. Σίγουρα ο «ιδανικός πατέρας» σήμερα είναι πολύ διαφορετικός από όλες τις προηγούμενες εποχές και η πατρότητα έχει γίνει πολύ περισσότερο πολύπλοκη. Σήμερα ο πατέρας δεν γίνεται πια αντιληπτός ως προστάτης της οικογένειας και κουβαλητής, ως χορηγός που φέρνει τα χρήματα και δεν εμπλέκεται στο μεγάλωμα των παιδιών. Άλλωστε καθώς τα διαζύγια διαρκώς αυξάνονται, είναι αρκετά πιθανό ένας πατέρας να πρέπει να λειτουργήσει σαν μόνος γονιός με τα παιδιά του (τουλάχιστον στα διαστήματα που μένουν μαζί του). Έτσι ο πατέρας σήμερα πρέπει να κάνει πολλά που δεν χρειαζόταν να κάνει σε άλλες εποχές: να φροντίζει τα παιδιά του, να τα διαπαιδαγωγεί, να τα οριοθετεί, να τα ενθαρρύνει να αυτενεργούν, να τα καθοδηγεί, να τα στηρίζει, να εκδηλώνει και να δέχεται στοργή από αυτά.
Ουσιαστικά, και σε θεωρητικό επίπεδο, η κοινωνία προσδοκά από τον πατέρα ότι θα λειτουργεί όπως λειτουργεί και η μητέρα απέναντι στα παιδιά. Ακόμα και σε περιπτώσεις γονιών που η μητέρα δεν εργάζεται έξω από το σπίτι ενώ ο πατέρας εργάζεται, οπότε η μητέρα φέρει μεγαλύτερο βάρος της ανατροφής των παιδιών, πάλι ο πατέρας, στον λίγο ίσως χρόνο που περνάει με τα παιδιά του, καλείται να λειτουργήσει πιο ολοκληρωμένα ως γονιός. Και βέβαια, η σύγχρονη αυτή αντίληψη για τον ρόλο του πατέρα από τη μια πλευρά είναι μια τεράστια ευκαιρία για τους άντρες, οι οποίοι πλέον έχουν την δυνατότητα να βιώσουν μια ουσιαστική σχέση με το παιδί τους και να γίνουν πραγματικά γονείς (και όχι απλώς χορηγοί). Από την άλλη βέβαια, ο ρόλος του πατέρα σήμερα έχει γίνει εξαιρετικά πολύπλοκος και απαιτητικός και πολλοί άντρες δυσκολεύονται εξαιρετικά να τον φέρουν σε πέρας. Σε κάθε περίπτωση πάντως, είναι πια σαφές ότι ο πατέρας είναι εξαιρετικά σημαντικός για την ολοκληρωμένη ανάπτυξη του παιδιού και γι’ αυτό είναι απαραίτητο να βιώνει την πατρότητα με αίσθημα ευθύνης, την επιθυμία να βελτιωθεί ως γονιός και αληθινή αγάπη.
Πάρε τον μπαμπά σου και πήγαινε σινεμά: 17 ταινίες να έχεις υπόψιν σου για να απολαύσετε μαζί
Πώς ένας πατέρας μπορεί να μετατρέψει τη δική του διαδικασία αυτογνωσίας και αυτοκριτικής σε ζωντανό μοντέλο για τα παιδιά του, ώστε να τους διδάξει ότι η ευαλωτότητα και η συναισθηματική ειλικρίνεια δεν είναι σημάδια αδυναμίας αλλά πυλώνες συμπερίληψης και επικοινωνίας;
Με μεγάλη χαρά διαπιστώνω καθημερινά μέσα από τη δουλειά μου ότι πολλοί νέοι πατέρες βλέπουν το ρόλο τους με μεγάλη σοβαρότητα και προσπαθούν πολύ συνειδητά να βελτιωθούν ως γονείς. Όταν ο πατέρας προσπαθεί να βελτιωθεί ως άνθρωπος και ως γονιός μέσα από την αυτογνωσία και την αυτοκριτική, κάνει ένα διπλό δώρο στο παιδί του: αφενός έτσι λειτουργεί καλύτερα ως πατέρας, αφετέρου λειτουργεί ως θετικό πρότυπο για το παιδί του, το οποίο βλέπει έναν ενήλικο να αναγνωρίζει τις αδυναμίες του και να προσπαθεί να βελτιωθεί. Το παράδειγμα ενός πατέρα που εκφράζει τα συναισθήματά του, αναγνωρίζει τα λάθη ή τις δυσκολίες του, και εξελίσσεται είναι το καλύτερο πρότυπο για ένα παιδί που μεγαλώνει έτσι με μια νοοτροπία ανάπτυξης και αυτοβελτίωσης.
Σε ποιο βαθμό η συνειδητή διαχείριση της εργασιακής του δέσμευσης -σε μία πραγματικότητα όπου η παραγωγικότητα μετριέται κυριολεκτικά σε κάθε λεπτό- μπορεί να συγκροτήσει τον πατέρα όχι μόνο ως παρεμβατικό προστάτη, αλλά και ως εμπνευστή δημιουργικής ελευθερίας για τα παιδιά του;
Η αλήθεια είναι πως καθώς οι περισσότεροι πατέρες εργάζονται, ο χρόνος που μπορούν να περάσουν με τα παιδιά τους αναγκαστικά είναι περιορισμένος. Πολλές φορές έχω ακούσει παιδιά να λένε ότι θα προτιμούσαν να είχαν λιγότερα αγαθά και περισσότερο χρόνο με τον μπαμπά τους. Ίσως αυτό είναι κάτι που οι μπαμπάδες θα έπρεπε να έχουν υπόψη τους: για τα παιδιά η παρουσία τους –αλλά η αληθινή παρουσία τους, όχι να είναι σε έναν καναπέ κολλημένοι στο κινητό- είναι πολύ πιο σημαντική από τα ρούχα και τα παιχνίδια που μπορεί να τους αγοράσουν.
Παράλληλα, όμως, το πρότυπο ενός ανθρώπου που εργάζεται, που ενδιαφέρεται για τη δουλειά του και αντλεί μια ικανοποίηση από αυτή είναι πολύ σημαντικό για τα παιδιά. Γι’ αυτό και καλό θα ήταν οι μπαμπάδες να εμπλέξουν όπου μπορούν τα παιδιά στη δουλειά τους, να τους μιλήσουν γι’ αυτή, να εξηγήσουν τι βρίσκουν σημαντικό σε αυτή. Και να τα ωθήσουν να οραματιστούν και τα ίδια τον εαυτό τους σαν ένα παραγωγικό άτομο που εξελίσσεται και δημιουργεί.
Η έννοια της ισότητας των φύλων αναδύεται πλέον ως βασικό μέτρο αξιολόγησης των οικογενειακών σχέσεων. Ποιοι είναι οι πιο σύνθετοι τρόποι με τους οποίους ένας σύγχρονος πατέρας μπορεί να ενσωματώσει στην καθημερινότητά του μία εστιασμένη στρατηγική πρόληψης σεξιστικών συμπεριφορών, τόσο οικιακά όσο και κοινωνικά;
Πολύς λόγος γίνεται στην εποχή μας σχετικά με το τι είναι σεξιστικό και τι όχι. Πολλοί άντρες και πολλές γυναίκες χωρίς να το συνειδητοποιούν λειτουργούν κάποια στιγμή με τρόπο που έχει κάποιο σεξιστικό στοιχείο. Όλοι έχουμε κάποια στερεότυπα, ακόμα και κάποιες προκαταλήψεις. Το να λέμε θεωρητικά ότι «δεν πρέπει να είμαστε σεξιστές» δεν μας καθιστά «μη σεξιστές». Επομένως, δεν ξέρω πόσο μπορεί να υπάρξει στρατηγική πρόληψης σεξιστικών συμπεριφορών, όπως το θέτετε καθώς πολλοί γονείς λειτουργούν, ασυνείδητα ή συνειδητά, σεξιστικά.
Αυτό που θα ήθελα να τονίσω ωστόσο είναι πως οι πατέρες πρέπει να έχουν επίγνωση ότι λειτουργούν ως πρότυπα για τα παιδιά τους. Επομένως, θα πρότεινα στους μπαμπάδες να κάνουν μια προσπάθεια να συνειδητοποιήσουν τι λέξεις χρησιμοποιούν, τι σχόλια κάνουν, τι ιδέες περνάνε στα παιδιά τους –και να αυτολογοκριθούν. Όταν ως γονείς χρησιμοποιούμε εκφράσεις, βρισιές, αντιδράσεις που ενισχύουν στερεότυπα για τα φύλα τα οποία η σημερινή κοινωνία θεωρητικά υποτίθεται πως δεν αποδέχεται, τότε βλάπτουμε τα παιδιά μας καθώς τα εκπαιδεύουμε να λειτουργούν με τρόπους που θα τους δημιουργήσουν προβλήματα. Ίσως η καλύτερη στρατηγική πρόληψης είναι η αυτογνωσία και ο αυτοέλεγχος του πατέρα. Αν ο πατέρας δεν λειτουργεί μειωτικά και απαξιωτικά απέναντι σε κατηγορίες ανθρώπων, τότε και τα παιδιά του δεν θα το κάνουν – και αυτό θα βάλει τα ίδια τα παιδιά του σε καλύτερη θέση.
Τα παιδιά εκτίθενται στις οθόνες από πολύ μικρή ηλικία. Πώς θα προτείνατε να θέσουν οι πατέρες σαφή όρια στη χρήση κινητών, tablets και υπολογιστών, ώστε τα παιδιά να έχουν ελεύθερο χρόνο για παιχνίδι και δημιουργικότητα χωρίς να εξαρτώνται από την οθόνη;
Δυστυχώς είναι πραγματικά δύσκολο για τους περισσότερους γονείς να βάλουν όρια. και να τα τηρήσουν – ακόμα και σε παιδιά πέντε ή έξι χρονών! Κι αυτό γιατί οι γονείς δυσκολεύονται πολύ να είναι σταθεροί σε οτιδήποτε. Λένε κάτι σήμερα επειδή έχουν θυμώσει αλλά αύριο το ξεχνούν ή δυσκολεύονται να το εφαρμόσουν. Έτσι γκρινιάζουν για τις οθόνες, φωνάζουν, απειλούν – αλλά τα παιδιά τους συνεχίζουν να είναι κολλημένα σε μια οθόνη. Άλλωστε, και οι ίδιοι οι γονείς είναι συχνά κολλημένοι σε μια οθόνη, οπότε δεν μπορούν να βάλουν όριο στους άλλους όταν δεν μπορούν να βάλουν όριο στον ίδιο τους τον εαυτό.
Τι θα πρότεινα σε έναν πατέρα που θα ήθελε πραγματικά να βάλει όρια στη χρήση των οθονών;
1) Να είναι ήρεμος και σταθερός (χωρίς φωνές και απειλές).
2) Να σκεφτεί ένα λογικό όριο που να μπορεί να εφαρμοστεί, ανάλογα με την ηλικία και τον τρόπο ζωής του παιδιού, να εξηγήσει το όριο αυτό στο παιδί, και όταν το όριο έχει εξαντληθεί, η οθόνη να κλείνει (υπάρχουν τρόποι να μπει φραγή τόσο στο χρόνο που ένα παιδί χρησιμοποιεί μια οθόνη όσο και στο περιεχόμενο που βλέπει).
3) Να μην υπαναχωρήσει στο όριο αυτό επειδή δεν τον βολεύει μια μέρα ή επειδή το παιδί αντιδρά έντονα. Το όριο πρέπει να τηρείται πάντα.
4) Να δώσει το καλό παράδειγμα, δείχνοντας στο παιδί ότι και ο ίδιος βάζει όριο στον εαυτό του και κάποια ώρα κλείνει τις οθόνες και ασχολείται με κάτι άλλο.
5) Να ενθαρρύνει το παιδί να κάνουν μαζί ή να κάνει μόνο του άλλα πράγματα, όπως παιχνίδια, χόμπι, κλπ.
Όταν ένας πατέρας κουβαλά ανασφάλειες ή τραύματα από το παρελθόν, ποια μορφή αυτοφροντίδας -π.χ. προσωπική ψυχοθεραπεία, συμμετοχή σε ομάδα στήριξης ή τακτική ενδοσκόπηση- συμβουλεύετε για να επουλώσει αυτά τα τραύματα και να μην τα μεταφέρει στα παιδιά του;
Καλό θα ήταν να συνειδητοποιήσουμε όλοι οι γονείς ότι δεν μεταφέρουμε μόνο τα «τραύματα» από το παρελθόν μας – μεταφέρουμε επίσης όλα όσα έχουμε βιώσει, τον τρόπο που οι γονείς μας λειτουργούσαν μαζί μας, το πώς νιώθαμε εμείς ως παιδιά, το σκεπτικό που είχαμε για το τι σημαίνει να είναι κανείς γονιός. Επομένως, δεν αρκεί να «επουλώσουμε» τα τραύματα μας από παλιά αλλά πρέπει γενικότερα να συνειδητοποιήσουμε τι κουβαλάμε και πώς αυτό επηρεάζει τις αντιδράσεις μας σήμερα.
Όταν ένας άντρας γίνεται πατέρας, ξυπνούν μέσα του όλες οι εμπειρίες που έχει βιώσει σχετικά με την πατρότητα, τη ζωή στην οικογένεια, το ρόλο του άντρα κλπ. Όλα αυτά τα βιώματα, τα πρότυπα, οι προσδοκίες, οι προκαταλήψεις, τον επηρεάζουν και κατευθύνουν τη συμπεριφορά του συχνά με τρόπους που δεν είναι λειτουργικοί. Επομένως, είναι πολύ σημαντικό να δώσει στον εαυτό του τον χρόνο και τον χώρο για να συνειδητοποιήσει πώς έχει μεγαλώσει, τι κουβαλάει μέσα στη μνήμη του – και αν όλα αυτά είναι λειτουργικά σήμερα ή μήπως θα έπρεπε κάτι από αυτά να αλλάξει, κάτι να διορθώσει. Η αυτογνωσία και η αυτεπίγνωση είναι εξαιρετικά σημαντικές ιδιότητες για έναν γονιό. Σε αυτό μπορεί να βοηθηθεί από κάποιον ψυχολόγο, από κάποια ομάδα ή να κάνει το ταξίδι μόνος του φροντίζοντας να αφιερώνει χρόνο για να συνειδητοποιεί και να αναλύει τις αντιδράσεις του και τις πηγές τους.
Όταν η τοξική αρρενωπότητα επιχειρεί να διατηρήσει παρωχημένες σχέσεις δύναμης εντός της οικογένειας, με ποια συγκεκριμένα παραδείγματα λόγου και πράξης μπορεί ένας πατέρας να αναδείξει μία πολυδιάστατη ανδρική ταυτότητα, που να ανταποκρίνεται στην ανάγκη των παιδιών του για πλήρη συναισθηματική επικοινωνία;
Πρώτα απ’ όλα, θα ήθελα να πω στους πατέρες πως πρέπει να καταλάβουν ότι είναι πολύ σημαντικοί για τα παιδιά τους, τα επηρεάζουν πολύ, και επομένως πρέπει να σκεφτούν με ποιόν τρόπο θέλουν να τα επηρεάσουν. Θέλουν να τους διδάξουν μια στάση αρνητική απέναντι στους άλλους, βίαιες αντιδράσεις που θα τα βάλουν σε μεγάλους μπελάδες, έναν «τσαμπουκά» που θα τα αποξενώσει και θα δυσκολέψει τρομερά τις σχέσεις τους; Ή μήπως θα ήταν καλύτερα να πλησιάσουν τα παιδιά τους συναισθηματικά, και να τους δείξουν πως η αληθινή δύναμη δεν βρίσκεται στις γροθιές αλλά στο μυαλό, πως η συναισθηματική έκφραση δεν είναι αδυναμία αλλά πλούτος, και πως υπάρχουν ειρηνικοί τρόποι για να επιλυθούν οι διαφορές και να βρεθούν λύσεις στα προβλήματα;
Οι πατέρες, όπως άλλωστε και οι μητέρες, σήμερα έχουν την ευκαιρία να επιλέξουν συνειδητά ποια νοοτροπία, ποιες αξίες θα περάσουν στα παιδιά τους. Ο πατέρας που θέλει το καλό των παιδιών του, θα προσπαθήσει να τα βοηθήσει να φέρονται με σεβασμό στους άλλους, και να κάνουν ουσιαστικές σχέσεις, γιατί διαφορετικά τα παιδιά θα υποστούν αρνητικές συνέπειες και μοναξιά. Από τη στιγμή που ένας πατέρας θα αποφασίσει ότι θέλει να αναδείξει μια τέτοια νοοτροπία και στάση, θα πρέπει να προσπαθήσει να λειτουργεί πιο ανθρώπινα, να δείχνει κατανόηση στις δυσκολίες των άλλων, να εκφράζει τις δικές του δυσκολίες, να φέρεται με κάποια καλοσύνη ή έστω ανεκτικότητα λειτουργώντας σαν ένα πρότυπο ανθρωπιάς.
Πώς μπορεί ένας πατέρας να κατανείμει δίκαια και δημιουργικά τις καθημερινές υποχρεώσεις μέσα στην πυρηνική οικογένεια (π.χ. δουλειές του σπιτιού, σχολική επίβλεψη, βραδινές δραστηριότητες) ώστε τα παιδιά να διδαχθούν βιωματικά την αξία της συνεργασίας, του σεβασμού και της ισότιμης κατανομής των ρόλων;
Είναι πραγματικά πολύ καλό για τα παιδιά να μάθουν να σέβονται τους άλλους, να βρίσκουν λύσεις στις συγκρούσεις, και να συμβάλλουν στην λειτουργία του σπιτιού αναλαμβάνοντας κάποιες ευθύνες. Επομένως, σίγουρα ο πατέρας θα πρέπει να εμπλέξει και τα παιδιά σε κάποιες εργασίες. Η κατανομή των εργασιών προφανώς συνδέεται με την ηλικία και τις δυνατότητες κάθε παιδιού. Δίκαιο δεν είναι το ίδιο για όλους, αλλά αυτό που είναι κατάλληλο για τον καθένα. Μια ωραία ιδέα είναι να γίνονται οικογενειακά συμβούλια σε τακτά διαστήματα, για παράδειγμα κάθε εβδομάδα ή κάθε δύο εβδομάδες, κατά τα οποία καθένας θα έχει τον χρόνο να εκφράσει τα παράπονα ή τους προβληματισμούς του, οι υπόλοιποι θα έχουν την υποχρέωση να ακούσουν, και όλοι μαζί θα βρίσκουν λύσεις. Σε τέτοια συμβούλια μπορεί να συζητιέται και η κατανομή των υποχρεώσεων κάθε μέλους της οικογένειας.
Δεδομένου ότι η σχέση πατέρα–κόρης έχει ιδιαίτερη δυναμική στην επικοινωνία έμφυλων προσδοκιών, ποιες συγκεκριμένες στάσεις, γλωσσικές επιλογές και πράξεις θα πρότεινε ένας πατέρας ώστε να ενδυναμώσει τη συνειδητοποίηση της κόρης του ως αυτόνομου υποκειμένου, ιδίως σε μία εποχή όπου οι κώδικες ομορφιάς και κοινωνικής καταξίωσης αλλάζουν συνεχώς;
Αναμφίβολα ο ρόλος του πατέρα είναι πολύ σημαντικός για την διαμόρφωση της ταυτότητας της κόρης του αλλά και για την στάση της απέναντι στους άντρες. Γι’ αυτό οι μπαμπάδες πρέπει να είναι πολύ προσεκτικοί σε ό,τι λένε μπροστά στην κόρη τους. Ιδανικά, ένας πατέρας θα έπρεπε να επιδιώκει η κόρη του να νιώθει ότι την αποδέχεται και ότι βλέπει την αξία της πέρα από την εμφάνισή της, ότι την αντιμετωπίζει σαν έναν άνθρωπο με μυαλό, με προσωπικότητα, με απόψεις. Σε αυτό το πλαίσιο, σχόλια για το σώμα της, την εμφάνισή της, τα ρούχα που φοράει είναι επικίνδυνα και είναι πιθανό να την επηρεάσουν μακροπρόθεσμα. Επίσης, σχόλια για άλλες γυναίκες μπροστά της θα την επηρεάσουν καθώς θα σκεφτεί «αυτά θα λένε άλλοι άντρες για μένα». Γενικά, όταν δίνεται μεγάλη έμφαση στην εμφάνιση, είτε με θετικά («είσαι πολύ όμορφη») είτε με αρνητικά («πάχυνες») σχόλια, το αποτέλεσμα είναι η κόρη να διαμορφώσει μια αντίληψη πως αξίζει μόνο αν η εικόνα της αρέσει στους άλλους. Αυτό επηρεάζει τις προσδοκίες που έχει από τον εαυτό της αλλά και από τις σχέσεις της με τους ανθρώπους γύρω της. Επομένως, ένας πατέρας θα έπρεπε να αποφεύγει σχόλια για το σώμα και την εμφάνιση της, και να κάνει θετικά σχόλια σχετικά με το μυαλό και τις δυνατότητες της κόρης του. Να της δείχνει καθημερινά ότι όχι μόνο την αγαπάει, αλλά επίσης την εκτιμάει και την σέβεται ως άνθρωπο και ως προσωπικότητα.
Πώς μπορεί ένας πατέρας να αντισταθεί στην κοινωνικά επιβαλλόμενη προσδοκία ότι οι άνδρες πρέπει να είναι πάντα «ατρόμητοι» και «αυτοδύναμοι», και αντίθετα να δημιουργήσει ένα πλαίσιο όπου τα παιδιά του – αγόρια και κορίτσια– θα μάθουν ότι είναι απολύτως νορμάλ να εκφράζουν φόβους, αμφιβολίες και συναισθηματικές ανάγκες;
Ευτυχώς τα τελευταία χρόνια η ιδέα ότι οι άντρες πρέπει να είναι «ατρόμητοι» νομίζω πως έχει περιοριστεί αισθητά. Όλο και περισσότεροι άνδρες εκφράζουν τα συναισθήματα, τους φόβους και τις ανάγκες τους καθώς έχουν συνειδητοποιήσει πως η ικανότητα να αντιλαμβάνεσαι τι γίνεται μέσα σου και να το εκφράζεις είναι δύναμη και όχι αδυναμία. Οι νεώτεροι πατέρες νομίζω πως μεγαλώνουν ως επί το πλείστον τα παιδιά τους με την αντίληψη πως είναι αποδεκτό να φοβούνται ή να δυσκολεύονται. Αυτό που είναι ίσως πιο δύσκολο είναι ένας πατέρας να δείχνει ανθρώπινος, να εκφράζει τις δυσκολίες και τους φόβους του (λειτουργώντας έτσι ως παράδειγμα για τα παιδιά του), αλλά ταυτόχρονα να τους δημιουργεί την αίσθηση της ασφάλειας που έχουν ανάγκη για να αναπτυχθούν καλά. Γιατί δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι τα παιδιά χρειάζονται να νιώθουν ασφάλεια – και όταν βλέπουν γονείς που διαρκώς εκφράζουν τις δυσκολίες ή τις αμφιβολίες τους, υπάρχει ο κίνδυνος να μη νιώσουν ότι μπορούν να στηριχτούν σε αυτούς και επομένως να μην νιώσουν ασφάλεια. Ιδανικά, ένας πατέρας θα έπρεπε να δίνει στο παιδί του την αίσθηση «δυσκολεύομαι/φοβάμαι/κάνω λάθος και στο δείχνω – μπορώ να το διαχειριστώ όμως, βρίσκω λύσεις και γίνομαι καλύτερος».
Πώς μπορεί ένας πατέρας να ισορροπήσει ανάμεσα στο να βάζει όρια και στο να καλλιεργεί την ανεξαρτησία των παιδιών του, ώστε να μεγαλώσουν με αυτοπεποίθηση αλλά και αίσθημα ασφάλειας;
Πραγματικά, τα παιδιά χρειάζονται ένα σταθερό πλαίσιο με όρια για να νιώσουν ασφάλεια, και ταυτόχρονα χρειάζονται ενθάρρυνση για να αυτονομηθούν, να δοκιμάσουν νέες συμπεριφορές και δεξιότητες, να αποκτήσουν αυτοπεποίθηση. Τις δύο αυτές ανάγκες –για ασφάλεια και για αυτονομία- πολλοί γονείς τις αντιλαμβάνονται ως αντιθετικές, ωστόσο δεν είναι. Αντίθετα, τα σταθερά και ξεκάθαρα όρια δημιουργούν στο παιδί την αίσθηση της προβλεψιμότητας και της ασφάλειας που χρειάζεται για να τολμήσει να κάνει βήματα αυτονόμησης και ανεξαρτησίας.
Βέβαια τα σωστά όρια έχουν κάποια χαρακτηριστικά: 1) έχουν σαν στόχο να προστατεύσουν ή να εκπαιδεύσουν το παιδί (και όχι να το τιμωρήσουν) 2) επιβάλλονται με ηρεμία και σταθερότητα (και όχι με φωνές και απειλές) 3) είναι ανάλογα με την ηλικία και τις δυνατότητες του παιδιού, 4) εξηγούνται εκ των προτέρων στο παιδί (δηλ. λέμε στο παιδί τι επιτρέπεται και τι όχι πριν αυτό να κάνει την παράβαση), 5) συνοδεύονται από συνέπειες στην περίπτωση που το παιδί παραβεί το όριο, συνέπειες οι οποίες έχουν εξηγηθεί εκ των προτέρων στο παιδί. 6) Εφαρμόζονται με σταθερότητα και πάντοτε (όχι μόνο όταν βολεύουν τον γονιό). Τα όρια και οι συνέπειες, όταν επιβάλλονται με τον τρόπο αυτό αποτελούν ένα εργαλείο που θα βοηθήσει το παιδί να αποκτήσει αυτοέλεγχο, αυτοπειθαρχία, και να νιώσει ασφάλεια. Και έτσι, θα έχει τη δυνατότητα να δοκιμάσει νέες συμπεριφορές και αντιδράσεις που θα προωθήσουν την αυτονομία του και θα ενισχύσουν την αυτοπεποίθησή του.
Κυρία Ανδρεοπούλου, τι θεωρείτε ως την ουσιαστικότερη «κληρονομιά» που μπορεί να αφήσει ένας πατέρας στα παιδιά του (π.χ. ειλικρίνεια, σεβασμός, αγάπη) και πώς η δική σας εμπειρία -είτε ως γονιού είτε ως κόρης- διαμορφώνει την αντίληψή σας γι’ αυτό το δώρο.
Η αλήθεια είναι ότι οι περισσότεροι πατέρες αγωνίζονται να προσφέρουν στα παιδιά τους υλικά αγαθά και να τους εξασφαλίσουν ένα καλύτερο οικονομικό μέλλον. Παρότι αυτό είναι ασφαλώς πολύ σημαντικό, δεν είναι τόσο σημαντικό όσο νομίζουν. Η ζωή και η εξέλιξη των παιδιών επηρεάζεται πολύ περισσότερο από τη σχέση τους με τους γονείς τους, από τις αναμνήσεις που έχουν από εκείνους, και από τις αξίες που οι γονείς τους τούς έχουν μεταδώσει. Έτσι η ουσιαστικότερη κληρονομιά που μπορεί να αφήσει ένας πατέρας δεν είναι ένα διαμέρισμα, αλλά είναι κάποιες αξίες και δεξιότητες που θα βοηθήσουν το παιδί του να τα βγάλει πέρα ως ενήλικος και να φτιάξει μια καλή ζωή. Τα χρήματα και τα σπίτια μπορούν να χαθούν, αλλά οι δεξιότητες, οι αξίες και οι αναμνήσεις που έχει αποκτήσει το παιδί δεν θα σβηστούν ποτέ από μέσα του.
Bloggers
